In 2018 werden hier temperaturen van 50 gradenC gemeten.
Toen we eind 2014 begonnen met deze site was het hitte-eiland-effect nog nauwelijks bekend. Wel enigszins in de academische wereld, maar niet bij ‘gewone mensen’ zoals wij, evenmin als bij de (plaatselijke) politiek. Als je toen over hitte-eilanden begon was de reactie meestal iets flauws als: “Heerlijk toch dat het hier wat warmer wordt? Dan hoef je niet zo ver op vakantie.” Maar wij wisten wel beter, want we woonden toen in een nieuwbouw-wijkje in de Haagse Rivierenbuurt, genaamd Haegsch Hof. Architectonisch van zekere waarde, maar echt bloed-en-bloedheet in de zomer. Heter dan het KNMI opgaf als de temperatuur in Den Haag, soms wel 10 graden Celcius!
Er zijn niet alleen hitte-eilanden, maar helaas ook hitte-weilanden. Hanneke kwam op dat idee, toen we laatst op de grote weg langs al die geel-bruine weilanden reden, met koeien en schapen die niet of nauwelijks schaduw krijgen tijdens hete dagen en hittegolven, die we hopelijk nu (voorlopig) achter de rug hebben.
Er is een pagina van gemaakt (ook in het menu hierboven), waarop geregeld informatie te vinden is over dit onderwerp. LEES VERDER. Want u kunt ook eenvoudig (en voor weinig) bomen doneren.
Gemeenten doen nog te weinig om problemen met hitte en droogte aan te pakken. Ze brengen knelpunten wel in kaart, maar nemen nog niet genoeg concrete maatregelen, zeggen klimaatdeskundigen tegen de NOS.
“Bij het bedenken van nieuwe woontorens of andere gebouwen wordt inmiddels vaak wel rekening gehouden met hitte”, zegt Ronald Groen, hitte-expert bij Royal HaskoningDHV. “Maar dat zijn ontwerpen. Die liggen nu nog op de tekentafel. In de praktijk zie je nog maar weinig projecten die hitte- of klimaatbestendig zijn.” Judith Klostermann, onderzoeker klimaatadaptatie aan de Wageningen Universiteit, bevestigt dit. “Hitte en droogte hebben bij de meeste gemeenten nog weinig prioriteit. Terwijl dat wel nodig is. Zo’n extreme weersituatie als nu helpt wel om ze dat in te laten zien.”
Klostermann en Reinder Brolsma, droogte-expert bij Deltares, roepen gemeenten op om in actie te komen. “Het is echt van belang dat gemeentes zo snel mogelijk iets gaan doen.” Ook het RIVM sluit zich hierbij aan. “Gemeenten moeten haast maken met hitte-bestrijding”, zegt Werner Hagens van het RIVM. LEES VERDER
Woensdag 14 maart 2018 is in het Nutshuis het rapport Haagse Hitte van onderzoekers Frank van der Hoeven en Alexander Wandl gepresenteerd. Deze professoren hebben op verzoek van de gemeente de specifieke situatie van de stad Den Haag onder de loep genomen. Het doel van het ‘Haagse Hitte-project’ was het beter begrijpen van stedelijke warmte in Den Haag om van daaruit een verband te leggen met de kenmerken van de fysieke ruimte van de stad en de gezondheid van de Haagse bevolking, met als resultaat aanbevelingen voor acties. Tijdens warme zomers zijn in het afgelopen decennium meer senioren gestorven dan voorheen, dit gaf aanleiding tot verder onderzoek. De inzichten uit het rapport moeten de stad Den Haag en haar inwoners bewuster én weerbaarder maken ten aanzien van het Haagse warmte-eiland effect, ook wel Haagse Hitte genoemd.
Het hitte-eiland effect in Den Haag is er echt, maar het is niet dramatischer dan in een stad als Rotterdam. De stadsdelen Centrum, Laak en Scheveningen ondervinden de meeste hinder. Hitte in een stad wordt bepaald door ruimtegebruik en de voornaamste factoren die problemen geven zijn: veel verharding, weinig vegetatie, lage albedo waarde(weerkaatsing zonlicht), beperkte skyview, weinig oppervlaktewater en veel gebouw-volume. Lees verder Den Haag niet meer ‘heetste stad’→
Nu hebben het RIVM en VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) kaarten gemaakt waarmee de hitte-effecten visueel inzichtelijk worden. Iedereen kan nu in één oogopslag zien hoe rood zijn of haar stad of dorp ‘scoort’ tijdens een periode van hoge temperaturen. En hoe roder, des te meer warmte er in de stad blijft hangen. De kaart ‘Stedelijk hitte-eiland effect in Nederland’ toont het verschil tussen het stedelijke en het omringende landelijke gebied. Daar waar het aandeel steen groot en het aandeel groen en water klein is, geeft de kaart een dieprode kleur. Parkrijke locaties tonen daarentegen meer gele en groenblauwe kleuren. Dergelijke terreinen kunnen het stedelijk hitte-eilandeffect namelijk temperen.
Diverse media berichtten over een recent onderzoek naar economische gevolgen van klimaatopwarming in combinatie met hitte-eilanden in de grote steden van de wereld tot het einde van deze eeuw.
De tekst hieronder komt uit De Morgen van 30-5-2017.Ook Nieuwsuur besteedde aandacht aan dit onderzoek in de uitzending van 31-5-2017 om 22 u.
Uit De Morgen:
Steden zullen meer dan dubbel zo zwaar te lijden hebben onder de klimaatverandering, waarschuwt een internationaal onderzoek. Het zogenaamde hitte-eilandeffect kan de lokale economie tot 11 procent doen krimpen. Het effect is al langer bekend: steden zijn warmer dan een landelijke omgeving omdat beton en asfalt veel meer warmte absorberen dan het bladerdek van planten en bomen. In combinatie met de warmte die in steden wordt gegenereerd, onder meer door auto’s en airconditioning, worden de steden “hitte-eilanden” in het omliggende landschap. LEES VERDER.
Naar aanleiding van het recente onderzoek naar de Rivierenbuurt als hitte-eiland kwam een vraag binnen, waar zich de hitte-eilanden nu precies bevonden. Zoals aan het einde van dat artikel uitgelegd, is de UCAM-rekenmethode op de wijk als geheel toegepast. Overal in de wijk is het heter dan het officiële weerbericht, vooral op tijdens hete periodes natuurlijk. Maar dat verschilt sterk per plek. Dat het optreedt in gebieden met dichtbebouwde oudbouw is voor de hand liggend.
Wat vooral verwondert, is dat er bij nieuwbouw in de Rivierenbuurt nauwelijks of geen rekening lijkt gehouden met het hitte-eiland-effect. Zoals het Haagsch Hof (zo’n acht jaar oud), waar Hanneke en ik twee jaar woonden, maar zekernog meer bij nog recentere nieuwbouw, zoals aan de Maasstraat.
Nauwelijks groen rond het ondiepe water. De duivelswandelstokken in de stalen bakken zijn inmiddels verpieterd.
In het hele Haegsche Hof op het voormalige terrein van de Staatsdrukkerij en uitgeverij zijn maar enkele bomen te bekennen. Eindelijk is recent een tiental bomen geplant aan de Christoffel Plantijnstraat, maar dat is dan ook bijna alles. Het meeste overige groen is door bewoners zelf aangebracht in boomspiegels, geveltuintjes en bloembakken.
Terwijl er in de (relatief) brede autovrije straten toch veel meer mogelijk zou zijn geweest als daar vanaf de tekentafel rekening mee was gehouden. Ook biedt het zeer ondiepe water aan het Hillebrant Jacobsplein volgens deskundigen geen verkoeling, maar versterkt het juist het hitte-eiland-effect.
Steenklompen aan de Maasstraat, zonder een sprankje groen.
Nu kun je zeggen dat er bij de aanleg van het Haegsch Hof (acht jaar geleden) nog weinig bekend was over het hitte-eilanden. Maar dat Blauwhoed, aannemer van de nieuwbouw aan de Maasstraat (die in 2015/16 opgeleverd werd) daar nog niet van schijnt te weten is wel verwonderlijk. Als je door de nieuwe buurt rijdt, zie je nauwelijks bomen, bloembakken of water. Ondanks het feit dat hier vele honderden nieuwe bewoners zijn gehuisvest, lijkt niet gedacht aan hun welzijn, waarvoor toch echt meer groen nodig is. Op de wervende plaatjes van het project zie nog wel wat groen, maar in werkelijkheid is het meer dan treurig. Ook de binnenterreinen zijn niet veel meer dan parkeerplaatsen. Wat er al aan groen is, komt van de bewoners.
Laatst hoorde ik op de radio een expert praten over bewonerswelzijn. Hij zei zoiets als: “Steeds meer mensen komen in de stad wonen, en ook steeds meer in appartementen. Het is jammer dat bij de huidige nieuwbouwprojecten (vooral in centraal gelegen wijken) nauwelijks rekening gehouden wordt met de (groen)recreatiebehoefte van die toekomstige bewoners. De gemeente geeft stukken grond uit, en daarop wordt gebouwd door projectontwikkelaars, punt uit! Aan groen, water en andere recreatiemogelijkheden wordt niet of nauwelijks gedacht. Van integrale plannen, gericht op het dagelijks aangenaam kunnen werken en leven, ook door kwetsbare groepen, in en rond die projecten is geen sprake.”
Ik weet niet meer wie dit zei, maar hij had groot gelijk. Dit soort nieuwbouw is treurig, treurig…
Esther Peerlings & Bernice Kuijpers, studenten aan Universiteit van Wageningen deden onlangs onderzoek naar het hitte-eiland-effect in de Haagse Rivierenbuurt. Daarbij werd o.a. de UCAM-methode gebruikt, ontwikkeld door Witteveen en Bos., waarover hier eerder werd bericht.
Hieronder hun bevindingen. E.e.a. is samengevat in een poster, daaronder.
De Rivierenbuurt in Den Haag is een dicht bebouwde buurt met weinig vegetatie. Er is door lokale bewoners wel eens geklaagd over hitte. De extra hitte in de buurt komt door de grote oppervlaktes zonder vegetatie en de manier waarop het beton en asfalt de warmte vasthouden. Dit brengt gezondheidsrisico’s met zich mee. In de Rivierenbuurt is het extra belangrijk dat het hitte eiland wordt tegengegaan, omdat er een verzorgingstehuis in de buurt ligt met mensen die extra kwetsbaar zijn voor de extra hitte.
UCAM-methode
De UCAM methode kan gebruikt worden om de kwaliteit van een buurt te kwantificeren en te zien waar verbeteringen het meeste effect hebben. UCAM is ontwikkeld door Witteveen en Bos in samenwerking met het KNMI en Wageneningen universiteit. Het kan gebruikt worden door beleidsmakers om een specifieke buurt te analyseren op het gebied van omgevingskwaliteit.
In de Rivierenbuurt wordt de omgevingskwaliteit momenteel gekwalificeerd als ‘onacceptabel’, met name omdat de hitte index hoog is door weinig vegetatie en zwarte daken.
Om de omgevingskwaliteit te verbeteren stellen we (de onderzoekers) voor meer vegetatie toe te voegen aan de buurt (van 5% naar 10%) en de daken te witten. De vegetatie zal verkoelend werken en de witte daken reflecteren het zonlicht in plaats van dat deze wordt opgeslagen. Na deze maatregelen zal de omgevingskwaliteit verbeteren en gekwalificeerd worden als ‘risicovol’. Dit is nog steeds hoog voor een buurt met relatief veel kwetsbare inwoners, maar zal de hitte in de stad wel verminderen.
De toepassing van groene daken zou de omgevingskwaliteit van de buurt nog verder kunnen verbeteren, maar deze maatregelen zijn relatief duur en staan verder nog meer in de kinderschoenen.
Reactie
Naar aanleiding van dit bericht ontvingen we een vraag van een bewoner van de Rivierenbuurt: “Geldt nu voor de hele buurt dat het een hitte-eiland is?”
Reactie van de onderzoekers op deze vraag is: “De UCAM methode analyseert de buurt als één geheel. Volgens deze methode is de gehele buurt dus een hitte-eiland. Aangezien de Rivierenbuurt niet heel groot is, kan je zeggen dat het hitte-eiland inderdaad voor de hele buurt geldt. Dat betekent niet dat er geen verschillen in temperatuur binnen de buurt kunnen zijn. Verder is het belangrijk om te weten dat het hitte-eiland voornamelijk plaatsvindt tijdens hittegolven. Tijdens een warme dag zal dus de hele buurt waarschijnlijk warmer zijn dan in een landelijk gebied op dezelfde dag, dat effect is kleiner op een koudere dag.” Klik voor een groter pdf-bestand HIER.
Dat bomen planten en meer groen aanleggen essentieel is om hogere temperaturen in (grote) steden te temperen is bekend. Maar meestal komt daar – om allerlei redenen – niet veel van terecht. De bevolkingsdichtheid neemt toe, dus… er moeten meer huizen komen. En we wonen gemiddeld in veel grotere huizen dan vroeger. Het aantal alleenwonenden is ook groeiend. Grond in de stad is duur, dus bedrijven en woningbouwcoöperaties gebruiken hun grond liever om geld mee te verdienen dan er bomen of groen aan te leggen.
Plek voor extra bomen en groen is er dus in zeer beperkte mate. Gemeentebesturen hebben maar beperkte mogelijkheden om er hier en daar een boompje bij te zetten. In Den Haag is het zelfs zo dat er plannen bestaan om een flink stuk bestaand groen te kappen om ruimte te maken voor een uitbreiding van Madurodam. Voor de bewoners een onbegrijpelijke zaak. Er zit weinig anders op dan te protesteren, maar daar moeten we het niet bij laten. We kunnen zelf het nodige doen om onze woonomgeving groener en gezonder te maken. Hoe meer mensen mee gaan doen, hoe beter.
Duizenden particuliere tuinen zijn of worden geheel/gedeeltelijk betegeld, o.a. omdat men geen tijd of zin heeft om een tuin met bomen en groen te onderhouden. Stenen maken de omgeving heter, een groene tuin geeft schaduw. Stenen zijn ook nog slecht voor de afvoer van overtollig regenwater. Al zou men maar beginnen met in ieder geval de randen in een tuinte onttegelen en daarvoor in de plaats struiken en planten te zetten dan is er al veel gewonnen. Iedere vierkante meter telt. Kijk op de site van de landelijke actie Steenbreek.
Maar er is meer te doen:
Neem een groen dak,al is het maar het dakje van een schuurtje.
Maak een leuke geveltuin voor je eigen huis of samen met andere bewoners in de straat.
Laat je muur begroeien met klimmende winde, klimop of andere planten.
Maak samen met je buren de boomspiegels groen (een boomspiegel is de lege plek rondom een boom).
In allerlei uitingen, publicaties en op internet (zoals op denhaag.nl) wordt gesteld dat Den Haag: “groenste stad van Nederland, met het meeste groen per inwoner” is. Logischerwijs wordt deze stelling op allerlei sites overgenomen. Als de gemeente zelf stelt dat het de groenste stad van Nederland is, dan moet het wel waar zijn. Even zoeken op internet levert vele voorbeelden hiervan op. In het onlangs door B&W gepresenteerde plan voor een Internationaal Park werd zelfs gesteld dat Den Haag de groenste stad van Europa is.
Omdat het o.a. voor de bestrijding van hitte-eilanden belangrijk is te weten hoeveel groen Haagse inwoners ter beschikking staat en hoe Den Haag het doet ten opzichte van andere gemeenten, hebben we de bovengenoemde stelling al eerder bestreden (namelijk op 3-12-2015, maar hierop kwam geen reactie van de gemeente.
We hebben daarom e.e.a. via een procedure Wet Openbaarheid van Bestuur aan de orde gesteld op 22 februari 2016: WOB/2016.52). De tekst van dit verzoek luidde:
“Op uw website schrijft u: “Den Haag is een wereldstad met de voorzieningen van een wereldstad. Den Haag leeft, boeit en daagt uit. Tegelijkertijd is het de groenste stad van Nederland, met het meeste groen per inwoner.” Graag ontvangen we van u een afschrift van de documenten waarop u de vet gedrukte uitspraak baseert. Zie ook:Den Haag groen of grijs?”
Gemeente met mond vol tanden Op 30 maart 2016 antwoordde de Gemeente met het volgende: “De door u gevraagde stukken kunnen we u niet toezenden, omdat wij hier niet over beschikken. Daar wij niet beschikken over de door u gevraagde gegevens, kunnen we ook niet besluiten om deze informatie al dan niet openbaar te maken.” In een toelichting op e.e.a. verwijst de gemeente naar een berekening van het Haagse groen (Groenproof RIS 160015 uit 2009), waarvan de conclusie was dat: “Den Haag er goed uit kwam in vergelijking met andere steden.”
Alterra doet al ruim tien jaar onderzoek naar groenste gemeenten De genoemde Groenproof RIS uit 2009 maakt gebruik van afwijkende en ongebruikelijke methoden om de hoeveelheid openbaar groen (per inwoner) te berekenen, maar zelfs volgens deze methode komt Den Haag – naar eigen zeggen – niet als beste uit de vergelijking. Het Wageningse bureau Alterra doet al sinds 2002 onderzoek op basis van objectieve en vergelijkbare gegevens naar het openbaar groen in grote steden van Nederland (meer dan 100.000 inwoners). Daaruit blijkt dat Den Haag wel iets is vooruitgegaan de laatste jaren, maar nog steeds onderaan de lijst bungelt op plaats 27 met veel minder groen dan bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam. Peter Visschedijk, één van de onderzoekers aan de Wageningen UR stelt hierover: “Zowel in Nederland als wereldwijd woont het grootste deel van de bevolking in steden, vaak gelegen in delta’s. <..> Zo heeft groen een positief effect op de gezondheid van mensen en draagt bij aan de verbetering van het milieu door verminderen van luchtvervuiling en dempen van geluidshinder. Een belangrijke functie is ook de waterberging bij hevige regenval en verkoeling in warme periodes.”
Eis aan de Gemeente Den Haag Wij eisen daarom van de Gemeente dat alle uitspraken in de trant van “Den Haag groenste stad van Nederland/Europa” uit alle uitingen (schriftelijk, mondeling en op internet) worden verwijderd en dat de Gemeente zich voortaan van dergelijke uitspraken onthoudt. De Haagse bevolking (en anderen) hebben recht op eerlijke en objectieve informatie als het gaat om zaken van levensbelang.
Hitte-eilanden 