In 2018 werden hier temperaturen van 50 gradenC gemeten.
Toen we eind 2014 begonnen met deze site was het hitte-eiland-effect nog nauwelijks bekend. Wel enigszins in de academische wereld, maar niet bij ‘gewone mensen’ zoals wij, evenmin als bij de (plaatselijke) politiek. Als je toen over hitte-eilanden begon was de reactie meestal iets flauws als: “Heerlijk toch dat het hier wat warmer wordt? Dan hoef je niet zo ver op vakantie.” Maar wij wisten wel beter, want we woonden toen in een nieuwbouw-wijkje in de Haagse Rivierenbuurt, genaamd Haegsch Hof. Architectonisch van zekere waarde, maar echt bloed-en-bloedheet in de zomer. Heter dan het KNMI opgaf als de temperatuur in Den Haag, soms wel 10 graden Celcius!
Gemeenten doen nog te weinig om problemen met hitte en droogte aan te pakken. Ze brengen knelpunten wel in kaart, maar nemen nog niet genoeg concrete maatregelen, zeggen klimaatdeskundigen tegen de NOS.
“Bij het bedenken van nieuwe woontorens of andere gebouwen wordt inmiddels vaak wel rekening gehouden met hitte”, zegt Ronald Groen, hitte-expert bij Royal HaskoningDHV. “Maar dat zijn ontwerpen. Die liggen nu nog op de tekentafel. In de praktijk zie je nog maar weinig projecten die hitte- of klimaatbestendig zijn.” Judith Klostermann, onderzoeker klimaatadaptatie aan de Wageningen Universiteit, bevestigt dit. “Hitte en droogte hebben bij de meeste gemeenten nog weinig prioriteit. Terwijl dat wel nodig is. Zo’n extreme weersituatie als nu helpt wel om ze dat in te laten zien.”
Klostermann en Reinder Brolsma, droogte-expert bij Deltares, roepen gemeenten op om in actie te komen. “Het is echt van belang dat gemeentes zo snel mogelijk iets gaan doen.” Ook het RIVM sluit zich hierbij aan. “Gemeenten moeten haast maken met hitte-bestrijding”, zegt Werner Hagens van het RIVM. LEES VERDER
Overal ter wereld begint het besef van de gevolgen van klimaatverandering en hitte-eilanden door te dringen. Muggen die Dengue-koorts overbrengen nemen door de hogere temperaturen in aantal toe. Met alle gevolgen vandien.
Ook huisdieren lijden meer aan hittestress, zoals honden en paarden.
In onderstaand artikel wordt beschreven wat je ertegen kunt doen. Lees het hier: artikel van het Diergeneeskundig Centrum Utrecht. Maar ook koeien kunnen er flink last van hebben. Lees hier meer over in TrouwNutrition.
Nu hebben het RIVM en VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) kaarten gemaakt waarmee de hitte-effecten visueel inzichtelijk worden. Iedereen kan nu in één oogopslag zien hoe rood zijn of haar stad of dorp ‘scoort’ tijdens een periode van hoge temperaturen. En hoe roder, des te meer warmte er in de stad blijft hangen. De kaart ‘Stedelijk hitte-eiland effect in Nederland’ toont het verschil tussen het stedelijke en het omringende landelijke gebied. Daar waar het aandeel steen groot en het aandeel groen en water klein is, geeft de kaart een dieprode kleur. Parkrijke locaties tonen daarentegen meer gele en groenblauwe kleuren. Dergelijke terreinen kunnen het stedelijk hitte-eilandeffect namelijk temperen.
Diverse media berichtten over een recent onderzoek naar economische gevolgen van klimaatopwarming in combinatie met hitte-eilanden in de grote steden van de wereld tot het einde van deze eeuw.
De tekst hieronder komt uit De Morgen van 30-5-2017.Ook Nieuwsuur besteedde aandacht aan dit onderzoek in de uitzending van 31-5-2017 om 22 u.
Uit De Morgen:
Steden zullen meer dan dubbel zo zwaar te lijden hebben onder de klimaatverandering, waarschuwt een internationaal onderzoek. Het zogenaamde hitte-eilandeffect kan de lokale economie tot 11 procent doen krimpen. Het effect is al langer bekend: steden zijn warmer dan een landelijke omgeving omdat beton en asfalt veel meer warmte absorberen dan het bladerdek van planten en bomen. In combinatie met de warmte die in steden wordt gegenereerd, onder meer door auto’s en airconditioning, worden de steden “hitte-eilanden” in het omliggende landschap. LEES VERDER.
Naar aanleiding van het recente onderzoek naar de Rivierenbuurt als hitte-eiland kwam een vraag binnen, waar zich de hitte-eilanden nu precies bevonden. Zoals aan het einde van dat artikel uitgelegd, is de UCAM-rekenmethode op de wijk als geheel toegepast. Overal in de wijk is het heter dan het officiële weerbericht, vooral op tijdens hete periodes natuurlijk. Maar dat verschilt sterk per plek. Dat het optreedt in gebieden met dichtbebouwde oudbouw is voor de hand liggend.
Wat vooral verwondert, is dat er bij nieuwbouw in de Rivierenbuurt nauwelijks of geen rekening lijkt gehouden met het hitte-eiland-effect. Zoals het Haagsch Hof (zo’n acht jaar oud), waar Hanneke en ik twee jaar woonden, maar zekernog meer bij nog recentere nieuwbouw, zoals aan de Maasstraat.
Nauwelijks groen rond het ondiepe water. De duivelswandelstokken in de stalen bakken zijn inmiddels verpieterd.
In het hele Haegsche Hof op het voormalige terrein van de Staatsdrukkerij en uitgeverij zijn maar enkele bomen te bekennen. Eindelijk is recent een tiental bomen geplant aan de Christoffel Plantijnstraat, maar dat is dan ook bijna alles. Het meeste overige groen is door bewoners zelf aangebracht in boomspiegels, geveltuintjes en bloembakken.
Terwijl er in de (relatief) brede autovrije straten toch veel meer mogelijk zou zijn geweest als daar vanaf de tekentafel rekening mee was gehouden. Ook biedt het zeer ondiepe water aan het Hillebrant Jacobsplein volgens deskundigen geen verkoeling, maar versterkt het juist het hitte-eiland-effect.
Steenklompen aan de Maasstraat, zonder een sprankje groen.
Nu kun je zeggen dat er bij de aanleg van het Haegsch Hof (acht jaar geleden) nog weinig bekend was over het hitte-eilanden. Maar dat Blauwhoed, aannemer van de nieuwbouw aan de Maasstraat (die in 2015/16 opgeleverd werd) daar nog niet van schijnt te weten is wel verwonderlijk. Als je door de nieuwe buurt rijdt, zie je nauwelijks bomen, bloembakken of water. Ondanks het feit dat hier vele honderden nieuwe bewoners zijn gehuisvest, lijkt niet gedacht aan hun welzijn, waarvoor toch echt meer groen nodig is. Op de wervende plaatjes van het project zie nog wel wat groen, maar in werkelijkheid is het meer dan treurig. Ook de binnenterreinen zijn niet veel meer dan parkeerplaatsen. Wat er al aan groen is, komt van de bewoners.
Laatst hoorde ik op de radio een expert praten over bewonerswelzijn. Hij zei zoiets als: “Steeds meer mensen komen in de stad wonen, en ook steeds meer in appartementen. Het is jammer dat bij de huidige nieuwbouwprojecten (vooral in centraal gelegen wijken) nauwelijks rekening gehouden wordt met de (groen)recreatiebehoefte van die toekomstige bewoners. De gemeente geeft stukken grond uit, en daarop wordt gebouwd door projectontwikkelaars, punt uit! Aan groen, water en andere recreatiemogelijkheden wordt niet of nauwelijks gedacht. Van integrale plannen, gericht op het dagelijks aangenaam kunnen werken en leven, ook door kwetsbare groepen, in en rond die projecten is geen sprake.”
Ik weet niet meer wie dit zei, maar hij had groot gelijk. Dit soort nieuwbouw is treurig, treurig…
Esther Peerlings & Bernice Kuijpers, studenten aan Universiteit van Wageningen deden onlangs onderzoek naar het hitte-eiland-effect in de Haagse Rivierenbuurt. Daarbij werd o.a. de UCAM-methode gebruikt, ontwikkeld door Witteveen en Bos., waarover hier eerder werd bericht.
Hieronder hun bevindingen. E.e.a. is samengevat in een poster, daaronder.
De Rivierenbuurt in Den Haag is een dicht bebouwde buurt met weinig vegetatie. Er is door lokale bewoners wel eens geklaagd over hitte. De extra hitte in de buurt komt door de grote oppervlaktes zonder vegetatie en de manier waarop het beton en asfalt de warmte vasthouden. Dit brengt gezondheidsrisico’s met zich mee. In de Rivierenbuurt is het extra belangrijk dat het hitte eiland wordt tegengegaan, omdat er een verzorgingstehuis in de buurt ligt met mensen die extra kwetsbaar zijn voor de extra hitte.
UCAM-methode
De UCAM methode kan gebruikt worden om de kwaliteit van een buurt te kwantificeren en te zien waar verbeteringen het meeste effect hebben. UCAM is ontwikkeld door Witteveen en Bos in samenwerking met het KNMI en Wageneningen universiteit. Het kan gebruikt worden door beleidsmakers om een specifieke buurt te analyseren op het gebied van omgevingskwaliteit.
In de Rivierenbuurt wordt de omgevingskwaliteit momenteel gekwalificeerd als ‘onacceptabel’, met name omdat de hitte index hoog is door weinig vegetatie en zwarte daken.
Om de omgevingskwaliteit te verbeteren stellen we (de onderzoekers) voor meer vegetatie toe te voegen aan de buurt (van 5% naar 10%) en de daken te witten. De vegetatie zal verkoelend werken en de witte daken reflecteren het zonlicht in plaats van dat deze wordt opgeslagen. Na deze maatregelen zal de omgevingskwaliteit verbeteren en gekwalificeerd worden als ‘risicovol’. Dit is nog steeds hoog voor een buurt met relatief veel kwetsbare inwoners, maar zal de hitte in de stad wel verminderen.
De toepassing van groene daken zou de omgevingskwaliteit van de buurt nog verder kunnen verbeteren, maar deze maatregelen zijn relatief duur en staan verder nog meer in de kinderschoenen.
Reactie
Naar aanleiding van dit bericht ontvingen we een vraag van een bewoner van de Rivierenbuurt: “Geldt nu voor de hele buurt dat het een hitte-eiland is?”
Reactie van de onderzoekers op deze vraag is: “De UCAM methode analyseert de buurt als één geheel. Volgens deze methode is de gehele buurt dus een hitte-eiland. Aangezien de Rivierenbuurt niet heel groot is, kan je zeggen dat het hitte-eiland inderdaad voor de hele buurt geldt. Dat betekent niet dat er geen verschillen in temperatuur binnen de buurt kunnen zijn. Verder is het belangrijk om te weten dat het hitte-eiland voornamelijk plaatsvindt tijdens hittegolven. Tijdens een warme dag zal dus de hele buurt waarschijnlijk warmer zijn dan in een landelijk gebied op dezelfde dag, dat effect is kleiner op een koudere dag.” Klik voor een groter pdf-bestand HIER.
In de NRC van gisteren en nrc.next van vandaag staat een artikel van Freek Schravesande, waarin het sinds maandag van kracht zijnde Nationaal Hitteplan wordt besproken. Prima natuurlijk, want er is nog veel onbekend over hitte en hitte-eilanden. Wat je nu precies moet doen als – door de warmte getergde – burger kan niet vaak genoeg onder de aandacht gebracht worden. Jammer is het dat in veel artikelen zelden echt duidelijke adviezen worden gegeven. En dan vooral voor de risicogroepen als het eenmaal zover is dat het hitteplan van kracht is.
Ook in dit artikel worden o.a. genoemd:
Overweeg een ventilator. Prima natuurlijk, maar je kan hem beter al in huis hebben, voordat de hitte toeslaat.
Zonwering. Hiervoor geldt hetzelfde. Als het eenmaal heet is ben je te laat met het (laten) aanleggen van zonwering. En vaak kan dat ook niet, vooral voor bewoners van huurhuizen, verzorgingshuizen enz.
Verf het dak wit. Ja, het staat er echt en lijkt afkomstig van het RIVM. Kijk die arme oudjes eens in die hitte het dak opklimmen om het wit te verven.
Maar naast de andere (meer zinnige) adviezen wordt het belangrijkste vergeten. Hoe je je huis zo koel mogelijk kunt houden tijdens een hittegolf. Dat is belangrijk om te weten. En uit de praktijk blijkt dat veel mensen hier totaal verkeerd handelen. Ventileren (ramen en deuren openzetten) als de temperatuur buiten lager is dan binnen. Dat is ‘s nachts meestal het geval. Maar doe de ramen (en gordijnen en zonwering) dicht als het buiten warmer is dan binnen (meestal overdag). Vooral dat wordt vergeten.
En leg af en toe een koele vochtige handdoek in je nek. Veel meer zinnige tips zijn te vinden op onze pagina’s Wat te doen? En last but not least: Denk aan familieleden, vrienden en bekenden die hulp zouden kunnen gebruiken tijdens een hittegolf. Het is echt waar, de meeste doden vallen onder ouderen, zieken of kleine kinderen die niet weten of in staat zijn om de juiste maatregelen te nemen, waar niemand langsgaat om ze te helpen!
Dat bomen planten en meer groen aanleggen essentieel is om hogere temperaturen in (grote) steden te temperen is bekend. Maar meestal komt daar – om allerlei redenen – niet veel van terecht. De bevolkingsdichtheid neemt toe, dus… er moeten meer huizen komen. En we wonen gemiddeld in veel grotere huizen dan vroeger. Het aantal alleenwonenden is ook groeiend. Grond in de stad is duur, dus bedrijven en woningbouwcoöperaties gebruiken hun grond liever om geld mee te verdienen dan er bomen of groen aan te leggen.
Plek voor extra bomen en groen is er dus in zeer beperkte mate. Gemeentebesturen hebben maar beperkte mogelijkheden om er hier en daar een boompje bij te zetten. In Den Haag is het zelfs zo dat er plannen bestaan om een flink stuk bestaand groen te kappen om ruimte te maken voor een uitbreiding van Madurodam. Voor de bewoners een onbegrijpelijke zaak. Er zit weinig anders op dan te protesteren, maar daar moeten we het niet bij laten. We kunnen zelf het nodige doen om onze woonomgeving groener en gezonder te maken. Hoe meer mensen mee gaan doen, hoe beter.
Duizenden particuliere tuinen zijn of worden geheel/gedeeltelijk betegeld, o.a. omdat men geen tijd of zin heeft om een tuin met bomen en groen te onderhouden. Stenen maken de omgeving heter, een groene tuin geeft schaduw. Stenen zijn ook nog slecht voor de afvoer van overtollig regenwater. Al zou men maar beginnen met in ieder geval de randen in een tuinte onttegelen en daarvoor in de plaats struiken en planten te zetten dan is er al veel gewonnen. Iedere vierkante meter telt. Kijk op de site van de landelijke actie Steenbreek.
Maar er is meer te doen:
Neem een groen dak,al is het maar het dakje van een schuurtje.
Maak een leuke geveltuin voor je eigen huis of samen met andere bewoners in de straat.
Laat je muur begroeien met klimmende winde, klimop of andere planten.
Maak samen met je buren de boomspiegels groen (een boomspiegel is de lege plek rondom een boom).
Hitte-eilanden 