In 2018 werden hier temperaturen van 50 gradenC gemeten.
Toen we eind 2014 begonnen met deze site was het hitte-eiland-effect nog nauwelijks bekend. Wel enigszins in de academische wereld, maar niet bij ‘gewone mensen’ zoals wij, evenmin als bij de (plaatselijke) politiek. Als je toen over hitte-eilanden begon was de reactie meestal iets flauws als: “Heerlijk toch dat het hier wat warmer wordt? Dan hoef je niet zo ver op vakantie.” Maar wij wisten wel beter, want we woonden toen in een nieuwbouw-wijkje in de Haagse Rivierenbuurt, genaamd Haegsch Hof. Architectonisch van zekere waarde, maar echt bloed-en-bloedheet in de zomer. Heter dan het KNMI opgaf als de temperatuur in Den Haag, soms wel 10 graden Celcius!
Nu hebben het RIVM en VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) kaarten gemaakt waarmee de hitte-effecten visueel inzichtelijk worden. Iedereen kan nu in één oogopslag zien hoe rood zijn of haar stad of dorp ‘scoort’ tijdens een periode van hoge temperaturen. En hoe roder, des te meer warmte er in de stad blijft hangen. De kaart ‘Stedelijk hitte-eiland effect in Nederland’ toont het verschil tussen het stedelijke en het omringende landelijke gebied. Daar waar het aandeel steen groot en het aandeel groen en water klein is, geeft de kaart een dieprode kleur. Parkrijke locaties tonen daarentegen meer gele en groenblauwe kleuren. Dergelijke terreinen kunnen het stedelijk hitte-eilandeffect namelijk temperen.
In allerlei uitingen, publicaties en op internet (zoals op denhaag.nl) wordt gesteld dat Den Haag: “groenste stad van Nederland, met het meeste groen per inwoner” is. Logischerwijs wordt deze stelling op allerlei sites overgenomen. Als de gemeente zelf stelt dat het de groenste stad van Nederland is, dan moet het wel waar zijn. Even zoeken op internet levert vele voorbeelden hiervan op. In het onlangs door B&W gepresenteerde plan voor een Internationaal Park werd zelfs gesteld dat Den Haag de groenste stad van Europa is.
Omdat het o.a. voor de bestrijding van hitte-eilanden belangrijk is te weten hoeveel groen Haagse inwoners ter beschikking staat en hoe Den Haag het doet ten opzichte van andere gemeenten, hebben we de bovengenoemde stelling al eerder bestreden (namelijk op 3-12-2015, maar hierop kwam geen reactie van de gemeente.
We hebben daarom e.e.a. via een procedure Wet Openbaarheid van Bestuur aan de orde gesteld op 22 februari 2016: WOB/2016.52). De tekst van dit verzoek luidde:
“Op uw website schrijft u: “Den Haag is een wereldstad met de voorzieningen van een wereldstad. Den Haag leeft, boeit en daagt uit. Tegelijkertijd is het de groenste stad van Nederland, met het meeste groen per inwoner.” Graag ontvangen we van u een afschrift van de documenten waarop u de vet gedrukte uitspraak baseert. Zie ook:Den Haag groen of grijs?”
Gemeente met mond vol tanden Op 30 maart 2016 antwoordde de Gemeente met het volgende: “De door u gevraagde stukken kunnen we u niet toezenden, omdat wij hier niet over beschikken. Daar wij niet beschikken over de door u gevraagde gegevens, kunnen we ook niet besluiten om deze informatie al dan niet openbaar te maken.” In een toelichting op e.e.a. verwijst de gemeente naar een berekening van het Haagse groen (Groenproof RIS 160015 uit 2009), waarvan de conclusie was dat: “Den Haag er goed uit kwam in vergelijking met andere steden.”
Alterra doet al ruim tien jaar onderzoek naar groenste gemeenten De genoemde Groenproof RIS uit 2009 maakt gebruik van afwijkende en ongebruikelijke methoden om de hoeveelheid openbaar groen (per inwoner) te berekenen, maar zelfs volgens deze methode komt Den Haag – naar eigen zeggen – niet als beste uit de vergelijking. Het Wageningse bureau Alterra doet al sinds 2002 onderzoek op basis van objectieve en vergelijkbare gegevens naar het openbaar groen in grote steden van Nederland (meer dan 100.000 inwoners). Daaruit blijkt dat Den Haag wel iets is vooruitgegaan de laatste jaren, maar nog steeds onderaan de lijst bungelt op plaats 27 met veel minder groen dan bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam. Peter Visschedijk, één van de onderzoekers aan de Wageningen UR stelt hierover: “Zowel in Nederland als wereldwijd woont het grootste deel van de bevolking in steden, vaak gelegen in delta’s. <..> Zo heeft groen een positief effect op de gezondheid van mensen en draagt bij aan de verbetering van het milieu door verminderen van luchtvervuiling en dempen van geluidshinder. Een belangrijke functie is ook de waterberging bij hevige regenval en verkoeling in warme periodes.”
Eis aan de Gemeente Den Haag Wij eisen daarom van de Gemeente dat alle uitspraken in de trant van “Den Haag groenste stad van Nederland/Europa” uit alle uitingen (schriftelijk, mondeling en op internet) worden verwijderd en dat de Gemeente zich voortaan van dergelijke uitspraken onthoudt. De Haagse bevolking (en anderen) hebben recht op eerlijke en objectieve informatie als het gaat om zaken van levensbelang.
Morgen promoveert Natalie Theeuwes aan de Universiteit van Wageningen op het hitte-eiland-effect met opmerkelijke vondsten die in het proefschrift gedetailleerd zijn uitgewerkt.
Een daarvan is dat meten van oppervlaktetemperaturen een slechte indicator is voor het hitte-eiland-effect (stelling 5).
Een andere: ’s morgens is het in de stad vaak koeler dan erbuiten.
Wat het hitte-eilandeffect is, weet iedereen zo langzamerhand wel. In de stad is het – vooral ’s avonds en ‘s nachts – vaak warmer dan op het platteland. De stad slaat overdag energie op en straalt die ’s nachts weer uit. Maar op een rustige en heldere zomerdag kan het ’s ochtends in de stad zomaar een paar graden koeler zijn dan op het omringende platteland. Hoe kan dat? Hoe wordt een hitte-eiland tijdelijk een koelte-eiland? LEES VERDER: het persbericht over dit proefschrift.
Een recent rapport van de NASA bevestigt het nog maar eens, en nu op basis van onderzoek in het gehele gebied van de VS. Weliswaar wordt het hitte-eiland-effect berekend op basis van saltellietbeelden, maar de conclusie is onomstotelijk: Meer groen is de enige oplossing, http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php?id=86440
Wim van Heteren woont in Veenendaal en is groendeskundige, die iets wezenlijks aan de orde stelt. Hij was jaren gemeenteraadslid, maar na zijn pensionering bleef hij actief op groengebied. Voor zijn woonplaats maakte hij – op verzoek van het gemeentebestuur – een berekening van de waarde van bomen en ander groen. Daarbij kwam hij uit op een bedrag van circa 9 miljoen euro voor 28.493 bomen en 7 miljoen voor al het andere groen. In totaal: 16 miljoen euro.
Behalve financiële waarde hebben bomen ook maatschappelijke waarde. Door hun zuurstofproductie, opname van kooldioxide en fijnstof, het reduceren van geluid en niet in de laatste plaats door het aangenamer maken van het stadsklimaat door schaduwwerking.
Van Heteren: “In Veenendaal heb ik op 1 meter hoogte – bij windstil weer – op de bestrating in de volle zon een temperatuur gemeten van 39 graden, terwijl het onder een forse boom slechts 27 graden was. Kortom: bomen beïnvloeden sterk het klimaat in een stad. Zonder groen is een stad onleefbaar!”
Van Heteren (en velen met hem) vindt het merkwaardig dat in de gemeentelijke begroting op het openbaar groen niet wordt afgeschreven, ondanks dat er veel in groen wordt geïnvesteerd. Groen komt niet voor in de balansen van gemeenten, provicies en Rijk. Daarom maakte Van Heteren een rekenmodel, waarmee – op basis van de vervangingswaarde van het aanwezige groen – de kosten van onderhoud en afschrijving in beeld gebracht kunnen worden. Daarnaast geeft het model aan wat de werkelijke (dag)waarde van het groen is.
Project Rio in Madrid, ontwikkeld door Adriaan Geuze e.a.
Ook de maatschappelijke waarde van het groen wordt door hem financieel vertaald. Die bestaat uit de klimatologische waarde, de economische waarde en de ecologische waarde, die weer van invloed zijn op de gezondheid en het welbevinden van bewoners. Die maatschappelijke waarde is vele malen hoger dan alleen de financiële. In het geval van Veenendaal is dat bedrag meer dan het tienvoudige van alleen de financiële waarden: zo’n 180 miljoen.
“Wees vooral zuinig op het groen en kap niet zomaar een boom,” aldus van Heteren. “Een volwassen boom kan per jaar fijnstof en broeikasgas verwerken van 10.000 autokilometers. Als we de 25 grote beukenbomen op het Stationsplein van Veenendaal zouden kappen, dan moeten we, om hetzelfde bladvolume te behouden, maar liefst 22.700 jonge bomen planten. Oftewel, die zijn gewoon weg niet te compenseren. Wil/moet je (vooral oude) bomen vervangen, dan moet je tijdig, lang voor het einde van die bomen, beginnen met herplanten op andere plekken. Dat is een goed groenbeleid.”
PS Inmiddels blijkt dat al meer mensen en instituten dergelijke berekeningen aan het maken zijn of gemaakt hebben. De VHG publiceerde in 2010 al een onderzoek Meerwaarde van groen over dit onderwerp, waarin de totale waarde van het Nederlandse openbaar groen werd berekend op een kleine 20 miljard euro.
Hitte-eilanden 