Hitte-eilanden, wat zijn dat?
Sinds maart 2014 wonen wij (Hanneke van Veen & Rob van Eeden) in een bijzonder nieuwbouw-wijkje, centrum Den Haag. Het bevalt goed: autovrije straat, aardige buren, vlakbij station en voorzieningen. Maar toen we het boek Het weer in de stad lazen, ontdekten we in een gebied met hitte-eilanden te wonen, waar het veel heter kan worden dan in het omliggende gebied.

Er bleek allerlei onderzoek over te zijn. Op plattegronden in publicaties van gerenommeerde instituten (o.a. TNO en Kennis voor Klimaat) was ons wijkje soms rood of donkerrood gekleurd, net als een groot deel van het Haagse centrum.
Hitte-eiland en hitte-eiland-effect? Die begrippen waren ons onbekend. We zochten – enigszins gealarmeerd – verder.
In gebieden met het hitte-eiland-effect (met veel steen, weinig groen en water) kan de temperatuur tijdens warme dagen of een hittegolf wel tot 8 graden hoger oplopen dan elders. Met alle gevolgen voor de leefbaarheid en de gezondheid van stadsbewoners. Vooral de meest kwetsbaren: ouderen, zieken en kleine kinderen. Tijdens de hittegolven van 2003 en 2006 ging het in Europa, naast veel gezondheidsschade, om tienduizenden extra doden.

Hitte-eiland: onbekend bij (bijna) iedereen
We ontdekten dat bijna niemand in onze omgeving hier ooit iets over had gehoord. Kennis is er wel, maar die zit verstopt in stapels rapporten van wetenschappelijke instituten en hier en daar in een landelijke of gemeentelijke beleidsnota. Maar tot het grote publiek en de politiek is het niet doorgedrongen.
Een aantal gemeenten heeft al uitgezocht waar de problemen het grootst zijn. Daar worden maatregelen genomen en/of voorbereid. Maar in Den Haag (één van de koplopers met het hitte-eiland-effect) is dringend nader onderzoek nodig.

Gelukkig zijn er voorbeelden van gemeenten zoals Rotterdam die van aanpakken weten. Daar is men met inventiviteit en daadkracht aan de slag gegaan om inwoners te informeren en hun leefsituatie te verbeteren. Met (vooral) extra bomen, parken en ander groen. Die steden streven ernaar Climate Proof Cities te worden. Want er zijn veel maatregelen mogelijk om de problemen aan te pakken en levens te redden. Een belangrijke taak om de bevolking tijdig en goed te informeren ligt bij de overheid, gemeentebesturen, GGD’s, artsen, woningbouwverenigingen, besturen van bejaardenhuizen en media.

Nederland veilig?
Het hitte-eiland-effect is al bekend sinds midden 19de eeuw en vooral in de Verenigde Staten onderzocht. Tot een jaar of tien geleden werd verondersteld dat het in Nederland niet zo’n vaart zou lopen, met z’n zee, veel binnenwater en groen. Dat blijkt niet te kloppen. In bijna alle Nederlandse steden komen hitte-eilanden voor. Tijdens de hittegolf van 2003 stierven hier 1.400 tot 2.200 extra doden vanwege uitzonderlijk heet en droog weer. Voor 2006 (met de warmste junimaand sinds 300 jaar) schat men het aantal op 500 tot 1.000 extra doden.

Nederland is een van de veiligste landen als het gaat om verkeer. Sinds men er begin jaren zeventig van de vorige eeuw serieus aandacht aan gaf, is het aantal verkeersdoden teruggebracht van ruim 3.200 per jaar tot het huidige van 570 (in 2013).
Ook hitte-eilanden moeten we serieus nemen. Daarom is door een aantal verontruste burgers de website hitte-eilanden.nl gestart. Om:

• zoveel mogelijk mensen – in gewone taal – uit te leggen wat het hitte-eiland effect is;
• duidelijk te maken wat je zelf kunt doen door betere leefregels, ventilatie, zonwering en verbeteringen in en om huizen en werkplekken;
• samen met stadsbewoners en overheden aan de slag te gaan om hitte-eilanden te voorkomen of de effecten ervan te verminderen met zo veel mogelijk meer bomen, groen en water in onze veel te stenige stadscentra.

Hanneke van Veen en Rob van Eeden
info@hitte-eilanden.nl