Categorie archief: Grijs

Hitte-eiland Haegsch Hof aangepakt!

Climate Proof Cities, Den Haag, Grijs, Groen, Klimaatbestendige stad, Maatregelen, Onderzoek, Temperatuurverschillen, Waarde van groen
In 2018 werden hier temperaturen
van 50 graden C gemeten.

Toen we eind 2014 begonnen met deze site was het hitte-eiland-effect nog nauwelijks bekend. Wel enigszins in de academische wereld, maar niet bij ‘gewone mensen’ zoals wij, evenmin als bij de (plaatselijke) politiek. Als je toen over hitte-eilanden begon was de reactie meestal iets flauws als: “Heerlijk toch dat het hier wat warmer wordt? Dan hoef je niet zo ver op vakantie.”
Maar wij wisten wel beter, want we woonden toen in een nieuwbouw-wijkje in de Haagse Rivierenbuurt, genaamd Haegsch Hof. Architectonisch van zekere waarde, maar echt bloed-en-bloedheet in de zomer. Heter dan het KNMI opgaf als de temperatuur in Den Haag, soms wel 10 graden Celcius!

Lees verder Hitte-eiland Haegsch Hof aangepakt! →

Den Haag niet meer ‘heetste stad’

Broeikas-effect, Den Haag, Grijs, Groen, Haagse Stadspartij, Hittekaarten, Maatregelen, Onderzoek

Woensdag 14 maart 2018 is in het Nutshuis het rapport Haagse Hitte van onderzoekers Frank van der Hoeven en Alexander Wandl gepresenteerd. Deze professoren hebben op verzoek van de gemeente de specifieke situatie van de stad Den Haag onder de loep genomen.
Het doel van het ‘Haagse Hitte-project’ was het beter begrijpen van stedelijke warmte in Den Haag om van daaruit een verband te leggen met de kenmerken van de fysieke ruimte van de stad en de gezondheid van de Haagse bevolking, met als resultaat aanbevelingen voor acties. Tijdens warme zomers zijn in het afgelopen decennium meer senioren gestorven dan voorheen, dit gaf aanleiding tot verder onderzoek. De inzichten uit het rapport moeten de stad Den Haag en haar inwoners bewuster én weerbaarder maken ten aanzien van het Haagse warmte-eiland effect, ook wel Haagse Hitte genoemd.

Het hitte-eiland effect in Den Haag is er echt, maar het is niet dramatischer dan in een stad als Rotterdam. De stadsdelen Centrum, Laak en Scheveningen ondervinden de meeste hinder. Hitte in een stad wordt bepaald door ruimtegebruik en de voornaamste factoren die problemen geven zijn: veel verharding, weinig vegetatie, lage albedo waarde(weerkaatsing zonlicht), beperkte skyview, weinig oppervlaktewater en veel gebouw-volume. Lees verder Den Haag niet meer ‘heetste stad’ →

Den Haag: Heetste stad van Nederland

Den Haag, Grijs, Groen, Hittekaarten, Onderzoek, Temperatuurverschillen, Waarde van groen

Eind 2014 startten we deze site met het persbericht Den Haag, heetste stad van Nederland. Ondanks dat het veel aandacht kreeg in regionale en landelijke pers en op radio en tv, werd er verder, vooral vanuit de gemeente, met skepsis, ongeloof en enig hoongelach gereageerd. Den Haag was juist de groenste stad van Nederland, zo poneerde B&W, maar ook die mythe is inmiddels doorgeprikt.

Nu hebben het RIVM en VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) kaarten gemaakt waarmee de hitte-effecten visueel inzichtelijk worden. Iedereen kan nu in één oogopslag zien hoe rood zijn of haar stad of dorp ‘scoort’ tijdens een periode van hoge temperaturen. En hoe roder, des te meer warmte er in de stad blijft hangen. De kaart ‘Stedelijk hitte-eiland effect in Nederland’ toont het verschil tussen het stedelijke en het omringende landelijke gebied. Daar waar het aandeel steen groot en het aandeel groen en water klein is, geeft de kaart een dieprode kleur. Parkrijke locaties tonen daarentegen meer gele en groenblauwe kleuren. Dergelijke terreinen kunnen het stedelijk hitte-eilandeffect namelijk temperen.

In een groot artikel in NRC van 29 juni 2017 melden Marcel van de Brugh en Arien Poort hetzelfde als wij meer dan twee jaar geleden: Den Haag is de heetste stad van Nederland.

 

Rivierenbuurt hitte-eiland?

Den Haag, Grijs, Groen, Klimaatbestendige stad, Maatregelen, Temperatuurverschillen, UCAM,

Naar aanleiding van het recente onderzoek naar de Rivierenbuurt als hitte-eiland kwam een vraag binnen, waar zich de hitte-eilanden nu precies bevonden. Zoals aan het einde van dat artikel uitgelegd, is de UCAM-rekenmethode op de wijk als geheel toegepast. Overal in de wijk is het heter dan het officiële weerbericht, vooral op tijdens hete periodes natuurlijk. Maar dat verschilt sterk per plek. Dat het optreedt in gebieden met dichtbebouwde oudbouw is voor de hand liggend.
Wat vooral verwondert, is dat er bij nieuwbouw in de Rivierenbuurt nauwelijks of geen rekening lijkt gehouden met het hitte-eiland-effect. Zoals het Haagsch Hof (zo’n acht jaar oud), waar Hanneke en ik twee jaar woonden, maar zekernog meer bij nog recentere nieuwbouw, zoals aan de Maasstraat.

Nauwelijks groen rond het ondiepe water. De duivelswandelstokken in de stalen bakken zijn inmiddels verpieterd.

In het hele Haegsche Hof op het voormalige terrein van de Staatsdrukkerij en uitgeverij zijn maar enkele bomen te bekennen. Eindelijk is recent een tiental bomen geplant aan de Christoffel Plantijnstraat, maar dat is dan ook bijna alles. Het meeste overige groen is door bewoners zelf aangebracht in boomspiegels, geveltuintjes en bloembakken.
Terwijl er in de (relatief) brede autovrije straten toch veel meer mogelijk zou zijn geweest als daar vanaf de tekentafel rekening mee was gehouden.
Ook biedt het zeer ondiepe water aan het Hillebrant Jacobsplein volgens deskundigen geen verkoeling, maar versterkt het juist het hitte-eiland-effect.

Steenklompen aan de Maasstraat, zonder een sprankje groen.

Nu kun je zeggen dat er bij de aanleg van het Haegsch Hof (acht jaar geleden) nog weinig bekend was over het hitte-eilanden. Maar dat Blauwhoed, aannemer van de nieuwbouw aan de Maasstraat (die in 2015/16 opgeleverd werd) daar nog niet van schijnt te weten is wel verwonderlijk.
Als je door de nieuwe buurt rijdt, zie je nauwelijks bomen, bloembakken of water. Ondanks het feit dat hier vele honderden nieuwe bewoners zijn gehuisvest, lijkt niet gedacht aan hun welzijn, waarvoor toch echt meer groen nodig is. Op de wervende plaatjes van het project zie nog wel wat groen, maar in werkelijkheid is het meer dan treurig. Ook de binnenterreinen zijn niet veel meer dan parkeerplaatsen. Wat er al aan groen is, komt van de bewoners.

Laatst hoorde ik op de radio een expert praten over bewonerswelzijn. Hij zei zoiets als: “Steeds meer mensen komen in de stad wonen, en ook steeds meer in appartementen. Het is jammer dat bij de huidige nieuwbouwprojecten (vooral in centraal gelegen wijken) nauwelijks rekening gehouden wordt met de (groen)recreatiebehoefte van die toekomstige bewoners. De gemeente geeft stukken grond uit, en daarop wordt gebouwd door projectontwikkelaars, punt uit! Aan groen, water en andere recreatiemogelijkheden wordt niet of nauwelijks gedacht. Van integrale plannen, gericht op het dagelijks aangenaam kunnen werken en leven, ook door kwetsbare groepen, in en rond die projecten is geen sprake.”
Ik weet niet meer wie dit zei, maar hij had groot gelijk. Dit soort nieuwbouw is treurig, treurig…

B&W Den Haag geven toe: Den Haag NIET “groenste stad van Nederland”

Den Haag, Grijs, Groen, Waarde van groen,

PERSBERICHT, Den Haag, 18 april 2016

In allerlei uitingen, publicaties en op internet (zoals op denhaag.nl) wordt gesteld dat Den Haag: “groenste stad van Nederland, met het meeste groen per inwoner” is. Logischerwijs wordt deze stelling op allerlei sites overgenomen. Als de gemeente zelf stelt dat het de groenste stad van Nederland is, dan moet het wel waar zijn. Even zoeken op internet levert vele voorbeelden hiervan op.
In het onlangs door B&W gepresenteerde plan voor een Internationaal Park werd zelfs gesteld dat Den Haag de groenste stad van Europa is.

Omdat het o.a. voor de bestrijding van hitte-eilanden belangrijk is te weten hoeveel groen Haagse inwoners ter beschikking staat en hoe Den Haag het doet ten opzichte van andere gemeenten, hebben we de bovengenoemde stelling al eerder bestreden (namelijk op 3-12-2015, maar hierop kwam geen reactie van de gemeente.
We hebben daarom e.e.a. via een procedure Wet Openbaarheid van Bestuur aan de orde gesteld op 22 februari 2016: WOB/2016.52). De tekst van dit verzoek luidde:
“Op uw website schrijft u: “Den Haag is een wereldstad met de voorzieningen van een wereldstad. Den Haag leeft, boeit en daagt uit. Tegelijkertijd is het de groenste stad van Nederland, met het meeste groen per inwoner.” Graag ontvangen we van u een afschrift van de documenten waarop u de vet gedrukte uitspraak baseert. Zie ook: Den Haag groen of grijs?”

Gemeente met mond vol tanden
Op 30 maart 2016 antwoordde de Gemeente met het volgende: “De door u gevraagde stukken kunnen we u niet toezenden, omdat wij hier niet over beschikken. Daar wij niet beschikken over de door u gevraagde gegevens, kunnen we ook niet besluiten om deze informatie al dan niet openbaar te maken.”
In een toelichting op e.e.a. verwijst de gemeente naar een berekening van het Haagse groen (Groenproof RIS 160015 uit 2009), waarvan de conclusie was dat: “Den Haag er goed uit kwam in vergelijking met andere steden.”

Alterra doet al ruim tien jaar onderzoek naar groenste gemeenten
De genoemde Groenproof RIS uit 2009 maakt gebruik van afwijkende en ongebruikelijke methoden om de hoeveelheid openbaar groen (per inwoner) te berekenen, maar zelfs volgens deze methode komt Den Haag – naar eigen zeggen – niet als beste uit de vergelijking.
Het Wageningse bureau Alterra doet al sinds 2002 onderzoek op basis van objectieve en vergelijkbare gegevens naar het openbaar groen in grote steden van Nederland (meer dan 100.000 inwoners). Daaruit blijkt dat Den Haag wel iets is vooruitgegaan de laatste jaren, maar nog steeds onderaan de lijst bungelt op plaats 27 met veel minder groen dan bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam.
Den-Haag-groenste-27Peter Visschedijk, één van de onderzoekers aan de Wageningen UR stelt hierover: “Zowel in Nederland als wereldwijd woont het grootste deel van de bevolking in steden, vaak gelegen in delta’s. <..> Zo heeft groen een positief effect op de gezondheid van mensen en draagt bij aan de verbetering van het milieu door verminderen van luchtvervuiling en dempen van geluidshinder. Een belangrijke functie is ook de waterberging bij hevige regenval en verkoeling in warme periodes.”

Eis aan de Gemeente Den Haag
Wij eisen daarom van de Gemeente dat alle uitspraken in de trant van “Den Haag groenste stad van Nederland/Europa” uit alle uitingen (schriftelijk, mondeling en op internet) worden verwijderd en dat de Gemeente zich voortaan van dergelijke uitspraken onthoudt.
De Haagse bevolking (en anderen) hebben recht op eerlijke en objectieve informatie als het gaat om zaken van levensbelang.

Reactie op plan Internationaal park Den Haag

Climate Proof Cities, Den Haag, Grijs, Groen, Klimaatbestendige stad, Maatregelen, Temperatuurverschillen, Waarde van groen

Onderstaand plan in inmiddels naar de gemeente verzonden, met enkele kleine wijzigingen.
Ons commentaar en kritiek op het plan is opgenomen in een (redelijk) uitgebreid pdf-document, dat heet: CONCEPT Reactie Hitte-eilanden Ambitiedocument Internationaal park is.

Hanneke van Veen & Rob van Eeden

Den Haag plant twee klimaatbomen

Broeikas-effect, Climate Proof Cities, Den Haag, Grijs, Groen, Klimaatbestendige stad, Maatregelen

Persbericht, 3 december 2015

Op vrijdagmiddag 4 december 2015 worden in Den Haag twee klimaatbomen geplant in het Zeeheldenkwartier. Het planten van deze bomen is een initiatief van Hanneke van Veen van www.hitte-eilanden.nl samen met de Haagse Bomenstichting en de gemeente Den Haag.

Klimaatbomen moeten (vooral in steden) goed bestand zijn tegen extra hitte, droogte en overvloed aan water en wind. Ook moeten ze (fijn)stof kunnen opvangen en schaduw te bieden. Geschikt als klimaatboom zijn (o.a.) bepaalde soorten eik, iep, esdoorn, honingboom en linde.

Klimaatboom Den HaagMeer bomen in Den Haag, absolute noodzaak
Twee bomen kunnen de ernstige Haagse problematiek van hitte-eilanden en klimaatopwarming natuurlijk niet oplossen. Maar zij staan symbool voor de wil en vastberadenheid van grote groepen Haagse burgers én het gemeentebestuur om deze problemen voortvarend aan te pakken. Simpel gezegd komt dat neer op: minder steen en meer groen. Want uit alle wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat vooral groen, met name bomen, de ernstige gevolgen van klimaatopwarming en het hitte-eiland-effect het beste kunnen tegengaan.

Zeeheldenkwartier moet groener!
Het planten vindt plaats op 4 december 2015 om 15:15 u in het Jennyplantsoen, achter de AH Elandstraat, tussen de Zorgvlietstraat en Hemsterhuisstraat. Het Jennyplantsoen bevindt zich in het Zeeheldenkwartier, volgens gemeentelijke opgave de minst groene wijk van Den Haag. Belangstellenden zijn welkom vanaf 14:45 u, er is koffie en thee.

Wethouders Revis en Wijsmuller (beiden verantwoordelijk voor het Haagse groen) zijn bij het planten aanwezig en benadrukken daarmee ook het belang van de Klimaattop in Parijs voor Den Haag met – in vergelijking met andere grote steden in Nederland- de hoogste bevolkingsdichtheid en minste groen per inwoner. (* zie noot hieronder)

Meer informatie over dit initiatief
Hanneke van Veen
info@hitte-eilanden.nl
www.hitte-eilanden.nl

* Onderzoek laat zien dat een gemiddelde Haagse inwoner slechts 54 m2 groen heeft, terwijl de Amsterdammer er 64 en de Rotterdammer zelfs 77 heeft (cijfers Alterra, 2014).

Cijfers van het CBS (01-01-2015) laten zien dat 1 km2 in Rotterdam gemiddeld 2.966 inwoners heeft, in Utrecht 3.479, in Amsterdam 4.892 inwoners, terwijl dat er in Den Haag maar liefst 6.216 per km2 zijn.

Fietstocht Hitte-eilanden Den Haag

Den Haag, Grijs, Groen, Haagse Stadspartij, Temperatuurverschillen

Eerste-Haagse-Hitte-eiland-Fietstocht
Foto: Lobke Zandstra

Op 29 juni 2015 werd de eerste Haagse Hitte-eilanden Fietstocht gereden. Op initiatief van enkele policiti waren de makers van deze site uitgenodigd  e.e.a. te organiseren.
Met een achttal Haagse gemeente-politici en een Statenlid van PvdA, D66, Partij voor de Dieren en Stadspartij vertrokken we vanaf het Kon. Julianaplein voor CS.
De route leidde door het centrum en de Schildersijk, langs hitte-eilanden en langs plekken waar het hitte-eiland-effect juist goed wordt geneutraliseerd door groen etc. Daarbij bleek het Spuiplein de kroon te spannen als (voorzover onze metingen nu reiken) de heetste plek van de stad met een temperatuurverschil van 10 graden t.o.v. de officiële KNMI-temperatuur.  Bij veel andere plekken gaat het om temperatuurverschillen tussen de 7 en 9 graden.
De route is hieronder als pdf-file te downloaden en printen. We zijn benieuwd naar uw ervaringen. Routebeschrijving Fietstocht Hitte-eilanden

Eindelijk Haagse hittekaart?

Climate Proof Cities, Den Haag, Grijs, Groen, Haagse Stadspartij, Hittekaarten, Klimaatbestendige stad, Maatregelen

Tijdens een consultatieronde van de gemeente onder burgers over o.a. klimaatopwarming pleitten wij met anderen voor meer onderzoek naar hitte-eilanden. Den Haag loopt enorm achter bij andere grote gemeentes.
Het ziet er nu naar uit dat e.e.a. effect heeft gehad. In het ‘Actieprogramma Klimaatbestendige stad 2015/2016‘ dat vorige week door wethouder Wijsmuller is gepresenteerd wordt het hitte-eiland-effect als prioriteit aangemerkt. Er moet nog in commissies over vergaderd worden en besloten in de gemeenteraad, maar we zullen het toch maar als een succesje beschouwen.
Alle betreffende stukken zijn HIER te vinden.
Onderstaande tekst is een van de eerste punten uit het actieplan:

“Onderzoek naar hitte-eilandeffect in Den Haag: Uit onderzoek is bekend dat het tijdens hittegolven in iedere stad in Nederland warmer is dan in de omgeving. Dit hitte-eilandeffect kan oplopen tot meer dan 7 ˚C. De verschillen zijn vooral na zonsondergang groot doordat het in de stad langzamer afkoelt dan in het omringende buitengebied. Binnen een stedelijk gebied bestaat er een grote ruimtelijke variatie in het hitte-eilandeffect. Eigenschappen van de directe omgeving blijken hierop van grote invloed. De meest bepalende factoren zijn de fractie bebouwd oppervlak, verhard oppervlak en de fractie groenoppervlak. Een hittegolf kan leiden tot negatieve effecten voor de gezondheid van vooral ouderen (75-plussers). Om meer inzicht te krijgen in het Haagse hitte-eilandeffect doen we nader onderzoek. De opgedane kennis (o.a. kaartmateriaal) wordt gedeeld op een symposium voor deskundigen/geïnteresseerden en een rapportage. Gereed eind 2015/begin 2016.“

ONTTEGEL! Turfmarkt, Den Haag

Climate Proof Cities, Den Haag, Grijs, Groen, Klimaatbestendige stad, Maatregelen, Start

Op vrijdag 19 juni, 13.30 u. 2015 is de Haagse start van de landelijke Operatie Steenbreek en wordt door wethouder Joris Wijsmuller en Marcel Houtzager (Hoogheemraadschap Delfland), tijdens kunstperformance ‘ONTTEGEL!’ met de ‘Climate Rescue Unit’, de eerste steen gelicht en een Microklimaattuintje aangelegd naast de trambaan op de Turfmarkt. Na afloop van de performance kunnen bezoekers een stoeptegel of klinker ruilen voor een plant.

Den Haag heeft, zo blijkt uit onderzoek, het warmste stadscentrum van Nederland! Dat lijkt misschien best prettig, maar dat is het niet, zeker voor de gezondheid van kinderen en ouderen. Het tegengaan van het dit ‘hitte-eiland’ effect kan heel eenvoudig zelf worden aangepakt door het weghalen van bestrating en het aangenaam vergroenen van de stad.

Het Haags Milieucentrum (Operatie Steenbreek) en het Laboratorium voor Microklimaten (kunstproject ONTTEGEL!) werken samen om het weghalen van verharding door bewoners van Den Haag onder de aandacht te brengen zodat eigen leefomgeving en zo het klimaat in de stad verbeteren.

Grappig filmpje in dit verband: KLIK op de afbeelding:
Tegeltuin-zuigen