Op 29 juni 2015 werd de eerste Haagse Hitte-eilanden Fietstocht gereden. Op initiatief van enkele policiti waren de makers van deze site uitgenodigd e.e.a. te organiseren.
Met een achttal Haagse gemeente-politici en een Statenlid van PvdA, D66, Partij voor de Dieren en Stadspartij vertrokken we vanaf het Kon. Julianaplein voor CS.
De route leidde door het centrum en de Schildersijk, langs hitte-eilanden en langs plekken waar het hitte-eiland-effect juist goed wordt geneutraliseerd door groen etc. Daarbij bleek het Spuiplein de kroon te spannen als (voorzover onze metingen nu reiken) de heetste plek van de stad met een temperatuurverschil van 10 graden t.o.v. de officiële KNMI-temperatuur. Bij veel andere plekken gaat het om temperatuurverschillen tussen de 7 en 9 graden.
De route is hieronder als pdf-file te downloaden en printen. We zijn benieuwd naar uw ervaringen. Routebeschrijving Fietstocht Hitte-eilanden
Gisteravond (27 juli, vanaf ongeveer 23:30 u) zond BNR-Nieuwsradio een interview uit met Egbert Roozen, voorzitter van de VHG, landelijke vereniging van hoveniers en groenvoorzieners. Een interessant en hoopgevend gesprek. Roozen bepleit een radicale omslag in het denken over groen. Na jaren waarin maar liefst 75% van alle Nederlandse gemeenten bezuinigd heeft op groen (van 5 tot wel 30% van het jaarbudget) is dat niet verwonderlijk. Zijn argumenten, hier uit het hoofd door mij (RvE) geparafraseerd.
Bezuinigen op groen en onderhoud ervan is gemakkelijk en levert op korte termijn geld op. Maar het duurt jaren voordat de schade die daardoor veroorzaakt wordt weer ‘goedgemaakt’ is. Ook al inversteer je daarna weer meer, bomen en groen hebben tijd nodig om zich te onwikkelen. Wat je in één jaar afbreekt kost jaren om weer op te bouwen.
Groen heeft veel functies. Helaas wordt groen in het ontwerp van steden nog vooral als decoratief gezien, terwijl het een essentiele functie vervult voor CO2- en fijnstof opvang, beperking van temperatuur, waterbuffering en gezondheid van bewoners in de stad.
Groen zal de komende jaren de dragende kracht worden in nieuwbouw, stadsontwikkeling en planning. Het is de enige manier om onze steden leefbaar te maken en/of te houden.
In Brussel liggen miljarden te wachten op gemeenten met innovatieve plannen op het gebied van groen. Slimme gemeentebesturen en instellingen spelen daar nu op in, want elders in Europa is men vaak al meer doordrongen van de noodzaak van vergroening van de stad.
Lees bijvoorbeeld het Europese rapport over een groene infrastructuur.
De uitzending is (met enige moeite) te beluisteren op de site van BNR.
Tijdens een consultatieronde van de gemeente onder burgers over o.a. klimaatopwarming pleitten wij met anderen voor meer onderzoek naar hitte-eilanden. Den Haag loopt enorm achter bij andere grote gemeentes.
Het ziet er nu naar uit dat e.e.a. effect heeft gehad. In het ‘Actieprogramma Klimaatbestendige stad 2015/2016‘ dat vorige week door wethouder Wijsmuller is gepresenteerd wordt het hitte-eiland-effect als prioriteit aangemerkt. Er moet nog in commissies over vergaderd worden en besloten in de gemeenteraad, maar we zullen het toch maar als een succesje beschouwen. Alle betreffende stukken zijn HIER te vinden.
Onderstaande tekst is een van de eerste punten uit het actieplan:
“Onderzoek naar hitte-eilandeffect in Den Haag: Uit onderzoek is bekend dat het tijdens hittegolven in iedere stad in Nederland warmer is dan in de omgeving. Dit hitte-eilandeffect kan oplopen tot meer dan 7 ˚C. De verschillen zijn vooral na zonsondergang groot doordat het in de stad langzamer afkoelt dan in het omringende buitengebied. Binnen een stedelijk gebied bestaat er een grote ruimtelijke variatie in het hitte-eilandeffect. Eigenschappen van de directe omgeving blijken hierop van grote invloed. De meest bepalende factoren zijn de fractie bebouwd oppervlak, verhard oppervlak en de fractie groenoppervlak. Een hittegolf kan leiden tot negatieve effecten voor de gezondheid van vooral ouderen (75-plussers). Om meer inzicht te krijgen in het Haagse hitte-eilandeffect doen we nader onderzoek. De opgedane kennis (o.a. kaartmateriaal) wordt gedeeld op een symposium voor deskundigen/geïnteresseerden en een rapportage. Gereed eind 2015/begin 2016.“
Wenen is één van de eerste, zo niet de eerste Europese stad die een ‘Urban Heat Islands Strategic Plan’ opstelt met als doel de gevolgen van het hitte-eiland-effect op te vangen en te verminderen door het realiseren van meer groen, parken en schaduwrijke plekken.
Dat is niet verwonderlijk, want net als in andere steden kan de temperatuur in het Weense centrum oplopen tot boven de 40 graden door het hitte-eiland effect. Kwetsbare groepen, bijvoorbeeld met ademhalingsziekten, komen daardoor in ernstige problemen. En omdat hitteperiodes steeds vaker voorkomen en langer duren, vormt dit een bedreigende situatie voor mensen die de stad (of hun woonplek) moeilijk kunnen verlaten. Op sommige plekken dan de temperatuur in Wenen zelfs 12 graden hoger zijn dan in de omliggende gebieden.
Het Prater, een van de koelere, schaduwrijke plekken in Wenen. Foto Wien Tourismus.
Het plan komt grotendeels neer op: meer groen in het centrum, extra bomen en parken, groen op open plekken en groene daken. Ook burgers worden opgeroepen zoveel mogelijk groen en schaduw om en op hun huizen te creëren. De projectleider van het plan stelt: “Iedere pot met planten, ieder stukje groen levert een essentiële bijdrage als een kleine airco-eenheid.” Lees het hele artikel HIER.
Recent onderzoek van (o.a.) de Universiteit van Arizona toont aan dat in 2070 vier keer zoveel Amerikanen als nu geregeld blootgesteld zullen zijn aan extreme hitte. Vooral arme bevolkinggroepen, ouderen, zieken en kinderen worden hiervan het slachtoffer.
Tenminste: als geen radicale maatregelen genomen worden in de komende decennia. Het sleutelwoord daarbij is: andere stadsplanning, waarbij meer groen en een andere manier van bouwen centraal staan. Een artikel van dezelfde onderzoeker over ‘cool islands‘ gaat daar dieper op in.
Ruim een jaar wonen we nu in een nieuwbouwpand in de Haagse Rivierenbuurt en hebben dus één winter meegemaakt. Al snel ontdekten we nauwelijks te hoeven stoken. Lager dan 17,5 graden hebben we het de hele winter niet kunnen krijgen, ook niet na een week afwezigheid met de CV helemaal uitgeschakeld. Onder de woonkamer is een crèche gevestigd, waar blijkbaar goed gestookt wordt. Met die gratis vloerverwarming hadden we nooit last van koude voeten en… heel laag gasverbruik. Wat wil je nog meer?
Maar de ervaring van bijna een week met tropische temperaturen was minder aangenaam. Dat hadden we al verwacht, omdat grote delen van het Haagse centrum te maken hebben met het hitte-eiland-effect, waarover we sinds december 2014 deze website bijhouden. We wisten in theorie dus wel dat ons ‘iets’ te wachten stond tijdens een hittegolf, maar hoe erg het zou uitpakken? Geen idee. Daarom zijn we op zaterdag 4 juli 2015 op een behoorlijk hete dag op onderzoek gegaan. Met behulp van een eenvoudig, goedkoop weerstation (bij Blokker gekocht) konden we vaststellen wat het hitte-eiland-effect in de praktijk betekent.
Thuis niet goed meer uit te houden In de woonkamer was het, ondanks dubbel glas, dichte gordijnen etc. aardig heet. Om 1 uur ’s middags bijna 27 graden; dat voelde onaangenaam benauwd aan. Ondertussen was het op het balkon (op het zuiden) in de schaduw al tien graden heter: 37,2. En dat terwijl de ‘officiële’ temperatuur (door WeatherPro gemeten in Valkenburg ZH) 22 graden was.
Het Spuiplein spande de kroon, zie onderaan in de tekst.
Hoe zou het in de buurt en het centrum van Den Haag zijn? Met het weerstation in de aanslag gingen we op de fiets (het begon gelukkig een beetje te waaien) naar Centraal Station, vlakbij ons huis. Nog steeds bij een ‘officiële’ temperatuur van 22 graden, bleek het aan de zijkant van CS, waar – om 14 u. hordes mensen stonden te wachten op trams richting strand 28,7 graden, 6,7 graden hoger! Op het Koningin Julianaplein, voor CS, was het maar liefst 31 graden om 14.20 uur. Ook het nieuwe Anna van Buerenplein (aan de andere zijkant van het station) gaf ruim 30 graden aan. Allemaal niet vreemd, want het is hier overal donkere steen, glas en nauwelijks groen. Op het Prinses Irenepad, op weg naar de Koninklijke Bibliotheek, was het even later iets koeler: 29,2 graden, ook niet verwonderlijk, want daar zijn water, fonteinen en flink wat bomen.
Daarna reden we richting Malieveld. Onder de bekende grote kastanje was het iets koeler: 27,6 graden. Maar op het Tournooiveld, bij de Posthoorn was het (tegen 15 u.) nog aangenamer bij 26,5 graden, met een lekker windje en koel drankje. Op weg naar huis passeerden we het Binnenhof, in feite een stenige canyon met 31 graden, 8 graden hoger dan de officiële temperatuur, maar het Spuiplein spande de kroon met 33,1 graden. Meer dan 10 graden verschil.
Conclusie Grote delen van het centrum van Den Haag hebben ernstig last van het hitte-eiland-effect, met uitschieters van meer dan 10 graden hoger dan het KNMI meldt. Grote groepen mensen zijn – min of meer – gedwongen in extreme temperaturen te verblijven, zonder schaduw of andere maatregelen om de hitte enigszins te temperen.
Door recent onderzoek, vaak ondersteund of opgezet door universiteiten, komen er steeds beter onderbouwde en gedetailleerder hittekaarten beschikbaar. Rotterdam (links) en
Amsterdam (rechts) hebben kaarten waaruit duidelijk is af te lezen dat op sommige plekken temperatuurverschillen van zelfs 10 graden voorkomen.
Helaas heeft Den Haag (onder) alleen nog een kaart door NRC gemaakt op basis van enkel salellietmetingen, waardoor een onbetrouwbaar beeld is ontstaan. Het zou het Haagse stadsbestuur sieren als ze – in het kader van zorg voor de inwoners – ook een goede kaart lieten maken, waarna passende maatregelen op de juiste plekken genomen kunnen worden. Klik op de drie afbeeldingen voor artikelen met grotere versies van de kaarten.
Als we denken aan de heetste plaatsen op de wereld, denken we gelijk aan woestijnen. Onderzoek wijst uit dat extreem hoge oppervlakte temperaturen gemeten worden op plaatsen die droog, rotsachtig, weinig begroeid en donker gekleurd zijn. Zulke omstandigheden komen ook in steden voor, net als in de woestijnen. Donkere daken kunnen tot boven de 80 graden Celcius opwarmen. Door ze wit of groen te maken kan dat tientallen graden schelen en het hitte-eiland-effect sterk verminderen. LEES VERDER op Weer-online.
Dat het nog erger kan dan de afgelopen dagen in Nederland laat de situatie in Pakistan zien. In onderstaande twee artikelen wordt beschreven wat er gebeurt in de hoofdstad van Pakistan, als de officiële temperatuur er tot 45 graden oploopt. Tel daarbij, in die uiterst dicht bebouwde stad met nauwelijks groen, het Urban Heat Island effect en het is niet verwonderlijk dat er noodvoorzieningen in ziekenhuizen getroffen moeten worden en artsen met verlof opgeroepen.
Zie:Pakistan Today en Dawn.
Klik hierboven voor de uitzending. Het item over hitte-eilanden begint op 4:40 m.
Op 2-7-2015 zond 1Vandaag op NPO1 tv om 18:25 u een item over hitte-eilanden en wat je eraan kunt doen. Bekijk HIER de hele uitzending. Het item over hitte-eilanden begint na 4:40 m.
Hitte-eilanden 